Veelgestelde vragen over stakingen tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs

Na een vruchteloos gesprek met minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Eppo Bruins over de bezuinigingen op het hoger onderwijs, hebben de vakbonden AOb en FNV, samen met studentenvakbond LSVB en actiegroep WOinActie, bijeenkomsten georganiseerd op verschillende universiteiten in een poging om een reeks lokale stakingen op poten te zetten. Momenteel zijn er vier stakingsdata aangekondigd, en er zullen in de komende weken meer data volgen:

• Universiteit Leiden: 10 maart
• Universiteit Utrecht: 11 maart
• Radboud Universiteit: 13 maart
• Universiteit van Amsterdam: 17 maart

Waarom zijn er stakingen?

In 2024 kondigde de huidige regering een verlaging van het onderwijsbudget aan van meer dan één miljard euro. Na een reeks protesten, waaronder het grootste hogeronderwijsprotest in decennia afgelopen november, bereikte de regering een onbevredigend compromis met een aantal oppositiepartijen, waarbij nog steeds een bedrag van ongeveer € 700 miljoen aan bezuinigingen overblijft.

De resterende bezuinigingen treffen zowel de structurele financiering voor het hoger onderwijs als bezuinigingen op de NWO, diverse fondsen voor wetenschappelijk onderzoek en initiatieven om de kwaliteit van de wetenschap in de Nederlandse academische wereld te verhogen. Deze bezuinigingen, bovenop de reeds bestaande financiële druk, hebben geleid tot wijdverbreide aanwervingsstops (hiring freezes) aan veel universiteiten, evenals ontslagen bij diverse instellingen.

Zullen de bezuinigingen mij treffen?

Afgezien van de vermindering van beschikbare financiering voor toekomstige promovendi, hebben de bezuinigingen geen specifieke directe gevolgen voor bestaande promotietrajecten. De algemene financiële druk waarmee veel universiteiten worden geconfronteerd, zal echter een verscheidenheid aan indirecte effecten hebben. De mate waarin de bezuinigingen u zullen treffen, hangt grotendeels af van het type promovendus dat u bent en de financiële positie van uw universiteit of faculteit.

• Voor promovendi in dienst kan het schrappen van onderwijzend personeel leiden tot meer onderwijstaken en het schrappen van ondersteunend personeel tot meer administratieve verantwoordelijkheden. Een gebrek aan financiële middelen betekent waarschijnlijk een daling van de mogelijkheden om congressen te organiseren en bij te wonen, evenals valorisatiegerelateerde activiteiten. Het kan ook nog moeilijker worden om contractverlengingen te krijgen.
• Belangrijker is dat promovendi in dienst ontslagen kunnen worden, net als elke andere werknemer, als een universiteit besluit dat ontslagen nodig zijn om de begroting in evenwicht te brengen. Als bijvoorbeeld een heel departement wordt opgeheven, kan dit promovendi omvatten, ongeacht hun voortgang in hun traject. Voordat werknemers ontslagen kunnen worden, heeft hun werkgever de plicht om binnen de eigen organisatie naar alternatief werk te zoeken, inclusief niet-onderzoeksactiviteiten. In dergelijke gevallen hebben promovendi geen specifieke rechten om hun promotieonderzoek af te ronden.
• Voor externe promovendi kunnen de gevolgen van de bezuinigingen een daling van top-up funding en andere soorten fondsen en beurzen omvatten. Bovendien kunnen universiteiten collegegelden voor externe promovendi invoeren, herinvoeren of verhogen.

Over het algemeen betekenen deze bezuinigingen ook een afname van de werkgelegenheidsperspectieven in de Nederlandse academische wereld, evenals het einde van beurzen voor early career researchers.

Kan ik staken?

Het vermogen en het recht om te staken geldt uitsluitend voor promovendi in dienst. Het stakingsrecht houdt in dat promovendi mogen deelnemen aan stakingen, zolang deze georganiseerd worden door vakbonden. Om deel te nemen, hoeft u geen lid te zijn van een vakbond, of van de specifieke vakbonden die de staking uitroepen. In ruil daarvoor is de universiteit niet verplicht om loon te betalen voor de duur van de staking.

Leden van de vakbonden die de staking uitroepen, hebben recht op een (gedeeltelijke) compensatie voor gederfd loon, evenals juridische ondersteuning in geval van een conflict.

Externe promovendi zijn welkom om uit solidariteit deel te nemen aan de acties, maar dit wordt wettelijk niet als staken beschouwd.

Hoe staak ik?

Het doel van een staking is om gebruikelijke activiteiten te verstoren in een poging het belang van die activiteiten aan te tonen. Dit betekent dat u uw werkzaamheden (incl. administratieve, onderzoeks- en onderwijstaken) voor de duur van de staking neerlegt en zich aanmeldt als staker bij de organiserende vakbonden.

De stakingen die momenteel worden gepland, bestaan uit een reeks eendaagse stakingen op universiteiten door het hele land, met een alternatief programma voor die dag op de campus.

Tijdens het staken kan van promovendi niet worden geëist dat ze werken of zelf voor vervanging zorgen voor onderwijs of andere activiteiten.

Ben ik verplicht om te staken?

Nee, u bent niet verplicht om te staken, ongeacht of u lid bent van een vakbond.

Wat kan ik nog meer doen?

Het wordt altijd aanbevolen, maar vooral in deze tijden van instabiliteit in het hoger onderwijs en potentiële ontslagen in de toekomst, om u aan te melden bij een vakbond (voordat er een conflict ontstaat), zoals de algemene onderwijsvakbond AOb, of de grootste algemene vakbond FNV